مترونیدازول را چگونه باید مصرف کرد ؟ عوارض و خطرات آن چیست ؟
مترونیدازول (به انگلیسی: Metronidazole) نوعی آنتی بیوتیک از گروه نیترو ایمیدازول برای درمان بیماری‌های عفونی می باشد. در این مقاله از رازمگ به بررسی این دارو ، نحوه مصرف انواع مختلف آن از جمله قرص و شربت مترونیدازول برای کودکان و بزرگسالان ، ترکیب آن با آموکسی سیلین ، عوارض و موارد منع مصرف آن می پردازیم.
مصرف این دارو برای درمان بیماری‌های زیر می باشد :
- باکتری‌ها : واژینوز باکتریال ، بیماری‌های التهابی لگن (همراه با سایر آنتی بیوتیک‌ها) ، کولیت پسودوممبرانو (کولیت با غشای کاذب) ، زخم پپتیک (برای ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری)
- بیماری‌های ایجادشده به وسیلهٔ باکتری‌های بی هوازی
- بیماری‌های ایجاد شده توسط پروتوزوآها مثل واژینیت (تریکوموناس واژینالیس) ، عفونت‌های آمیبی ، عفونت‌های ژیاردیایی ، بیماری کرون ، بیماری روزاسه
اشکال مصرف داروی مترونیدازول
این دارو به شکل های زیر مورد استفاده قرار می گیرد :
۱ – قرص : قرص مترونیدازول ۲۵۰ میلی گرم ، قرص متروماکس ۲۵۰ میلی گرم ، قرص واژینال مترونیدازول پارس دارو ۵۰۰ میلی گرم
۲ – ژل موضعی : ژل واژینال متروواگ ۰.۷۵% ۷۰ گرم ، ژل واژینال مترونیدازول ۰.۷۵% ، ژل واژینال متروماکس ۰.۷۵% ، ژل موضعی مترونیدازول-سبحان ۰.۷۵% ، ژل موضعی مترونیدازول-سبحان ۰.۷۵%
۳ – شیاف واژینال : شیاف واژینال مترونیدازول ۵۰۰ میلی گرم
۴ – سوسپانسیون : سوسپانسیون مترونیدازول ۱۲۵ میلی گرم/۵ میلی لیتر ، سوسپانسیون متروماکس ۱۲۵ میلی گرم/۵ میلی لیتر
۵ – ویال تزریقی : ویال متریس ۵ میلی گرم/میلی لیتر ۱۰۰ میلی لیتر
۶ – کیسه آماده ی تزریق : کیسه تزریق مترونیدازول ۰.۵% ۱۰۰ میلی لیتر
روش و مقدار مصرف:
با توجه به نوع و شدت عفونت از دوز های مختلف مترونیدازول هر ۸ ساعت یک بار استفاده می شود. دوز معمول ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی گرم سه بار در روز به صورت خوراکی یا وریدی می باشد. برای درمان واژینیت ممکن است تک دوز ۲ گرم مترونیدازول تجویز شود.
مصرف مترونیدازول در دوران شیردهی
مترونیدازول می‌تواند به شیر مادر منتقل شده و به یک کودک شیرخوار شما آسیب برساند؛ بنابراین تا ۲۴ ساعت پس از مصرف این دارو نباید به کودک خود شیر دهید. اگر در طول این مدت از پمپ پستان استفاده می‌کنید ، هر مقدار شیری که جمع آوری کرده‌اید را دور بریزید و آن را به نوزاد خود ندهید.
نکته: هرگز بدون تجویز پزشک این دارو را به کودک خود ندهید.
چند نکته درباره نحوه مصرف مترونیدازول
۱. این دارو را دقیقا مطابق با دستور پزشک خود مصرف کنید و میزان مصرف را در مقادیر بیشتر یا کمتر و یا طولانی‌تر از توصیه ذکر شده ، تغییر ندهید.
۲. در صورتی که از شربت مترونیدازول استفاده می‌کنید ، حتما قبل از مصرف ، آن را بخوبی تکان دهید.
۳. در صورت استفاده از قرص یا کپسول مترونیدازول آن را بطور سالم به همراه آب میل کنید. (از شکستن و خورد کردن آن پرهیز کنید.)
۴. در صورتی که از این دارو به منظور درمان عفونت واژن استفاده می‌کنید ، همسرتان نیز ممکن است به مصرف مترونیدازول احتیاج داشته باشد؛ (حتی اگر علائمی از عفونت در وی وجود نداشته باشد) در غیر اینصورت ممکن است ، مجدد به این عفونت دچار شوید. پیشنهاد می‌شود تا بهبودی کامل ، به هنگام رابطه جنسی حتما از کاندوم استفاده نمائید.
۵. مترونیدازول معمولا در بسته‌های ۱۰ تایی فروخته و مصرف می‌شود. ممکن است لازم باشد این دارو را مطابق نظر پزشکتان برای چند هفته‌ی متوالی مصرف کنید.
۶. مصرف مترونیدازول می‌تواند بر آزمایش‌های پزشکی خاص نتایج غیر معمولی را ایجاد کند؛ بنابراین قبل از انجام هر آزمایشی ، در مورد اینکه از این دارو استفاده می‌کنید ، با پزشک خود صحبت کنید.
۷. این دارو را در دمای اتاق و به دور از گرما و رطوبت نگهداری کنید.
۸. اگر یک نوبت را فراموش کردید ، به محض اینکه به یاد آوردید مصرفش کنید. البته اگر تقریبا موقع نوبت بعدی رسیده است ، به برنامه دارویی معمولتان بازگردید و مقدار دارو را دو برابر نکنید.
۹. مصرف داروهای آنتی بیوتیکی می‌تواند باعث اسهال شود که این موضوع ممکن است نشانه‌ی عفونت جدیدی در بدن شما باشد. اگر اسهال آبکی یا خونی دارید ، با پزشک خود تماس بگیرید. از داروهای ضد اسهال استفاده نکنید مگر اینکه پزشک به شما توصیه کند.
توجه :
از این دارو برای طول مدت زمان تجویز شده استفاده کنید. طی مصرف این دارو ممکن است علائم شما، قبل از اینکه عفونت به طور کامل پاکسازی شود بهبود یابد؛ بنابراین عدم تکمیل دوره‌ی درمانی ممکن است خطر ابتلا به عفونت‌های بیشتری را که به آنتیبیوتیک‌ها مقاوم هستند، افزایش دهد. برای پیشگیری از ناراحتی معده، بهتر است این دارو را به همراه غذا و یا یک لیوان پر آب و یا شیر مصرف نمود.
هشدار مصرف دارو :
هنگام مصرف این دارو نباید به هیچ وجه نوشابه‌های الکلی بنوشید یا داروهای حاوی الکل مصرف کنید و این نکته را باید حداقل تا یک روز پس از اتمام درمان با مترونیدازول رعایت کنید. در غیر این صورت ممکن است دچار یک واکنش بسیار ناخوشایند شوید که علائمی مثل تهوع ، استفراغ ، دل پیچه ، سردرد ، تپش قلب ، برافروختگی و گرگرفتگی دارد. همچنین در صورتی که بیماری خاصی دارید و یا در دوران بارداری و شیردهی به نوزادتان به سر می‌برید و یا حتی قصد باردار شدن دارید ، حتما پزشک معالج خود را از این موضوع مطلع کنید.
فارماکوکینتیک (نیمه عمر مترونیدازول)
نیمه عمر مترونیدازول ۶ تا ۸ ساعت است. حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد مترونیدازول از راه کلیه دفع می شود و حدود ۶ تا ۱۵ درصد آن به صورت متابولیت های غیرفعال از راه مدفوع ، دفع می شود.
نکات بسیار مهم در خصوص مترونیدازول :
شایع ترین عوارض جانبی مترونیدازول عبارتند از تهوع ، اسهال ، استوماتیت و نوروپاتی محیطی (در صورت مصرف طولانی مدت ) است . در طول درمان با داروی مترونیدازول از مصرف مشروبات الکلی خودداری نمائید زیرا مترونیدازول با الکل تداخل ایجاد می کند و باعث ایجاد سندروم شبه دی سولفیرام می گردد که این سندروم به شکل قرمز شدن و بر افروختگی صورت ، افزایش خفیف درجه حرارت بدن ، افت فشار خون ، تنگی نفس و گاهی تهوع و استفراغ ، ایجاد می شود که خطرناک است.
مصرف همزمان این دارو با مبندازول در دوز های بالا احتمال ایجاد سندرم استیون-جانسون را افزایش می دهد. از ژل موضعی مترونیدازول ممکن است در درمان آکنه روزاسه استفاده شود. آکنه روزاسه یک بیماری پوستی است منجر به قرمزی و التهاب پوست صورت می گردد که علت آن تحریک زیاد سیستم ایمنی است و از طرفی مترونیدازول می تواند باعث سرکوب سیستم ایمنی شود و در این مورد خاصیت درمانی داشته باشد.
ترکیب این دارو و آموکسی سیلین در درمان برخی عفونت ها استفاده می شود. مترونیدازول واژینال در درمان عفونت های واژن مورد مصرف قرار دارد. ژل مترونیدازول ممکن است اشتباها با نام پماد مترونیدازول در بین بیماران شناخته شود. همچنین سوسپانسیون مترونیدازول نیز ممکن است با نام شربت مترونیدازول در بین بیماران متداول باشد.
تداخلات دارویی:
- بدنبال مصرف سایمتیدین ، متابولیسم مترونیدازول کاهش می یابد.
- بدنبال مصرف فنوباربیتال ، متابولیسم مترونیدازول افزایش یافته و تاثیر آن کاهش می یابد.
- مصرف مترونیدازول باعث افزایش تاثیر داروهای ضد انعقاد خوراکی می شود.
- خطر بروز لکوپنی بدنبال مصرف فلورویوراسیل یا آزاتیوپرین افزایش می یابد.
- مصرف مترونیدازول باعث افزایش تاثیر داروهای لیتیوم و فنی توئین می شود.
تداخل دارویی با الکل
هنگام مصرف مترونیدازول ، به هیچ وجه الکل مصرف نکنید و از مصرف محصولاتی که حاوی الکل هستند اجتناب کنید. انجام این کار می‌تواند یک واکنش شیمیایی ایجاد کند که از هضم صحیح الکل توسط بدن شما جلوگیری می‌کند. علائم این واکنش عبارتند از:
- گرفتگی در ناحیه‌ٔ شکمی
- حالت تهوع
- استفراغ شدید
- سردرد
- سوزش
اگر هریک از این عوارض را دارید ، با پزشک خود تماس بگیرید. در نظر داشته باشید که داروهای خاص و سایر محصولات می‌توانند شامل ترکیبات الکلی باشند که در زیر به بعضی موارد اشاره کرده‌ایم:
- شربت ضد سرفه
- دهان‌شویه
- خوشبو کنندهٔ دهان
- افتر شیو
- عطر و ادکلن
- اسپری حالت دهنده‌‌ٔ مو
- اسپری حشره‌کش
- ضدعفونی کنندهٔ دست
- شامپو بدن
برچسب‌های پشت محصولات را برای وجود الکل چک کنید. در هنگام استفاده از مترونیدازول باید از اقلام حاوی الکل تا سه روز بعد از اتمام درمان اجتناب کنید. حتی مقدار کمی الکل می‌تواند یک واکنش خطرناک ایجاد کند.
موارد احتیاط در حین استفاده از مترونیدازول
- در صورت بارداری مصرف این دارو ممنوع است ( با مشورت پزشک).
- پیگیری وضعیت بالینی و آزمایشگاهی بیمار در صورتی که طول درمان از ۱۰ روز تجاوز کند ، توصیه می‌شود.
- در صورت بروز تحریک گوارشی ، مترونیدازول را می‌توان با غذا مصرف کرد.
- مترونیدازول تزریقی فقط باید به صورت انفوزیون آهسته وریدی مصرف شود؛ که در این صورت انفوزیون محلول‌ها یا سرم‌های دیگر باید قطع شود.
- شستن دست‌ها قبل و بعد از استعمال واژینال دارو توصیه می‌شود. همچنین رعایت اصول بهداشتی برای جلوگیری از بروز مجدد عفونت ضروری است.
- در صورت بروز حساسیت یا تحریک ، مصرف دارو باید قطع شود.
- در صورت مصرف شکل واژینال این دارو در درمان تریکوموناز ، استفاده از کاندوم به منظور پیشگیری از بروز مجدد عفونت ضروری است. ممکن است به‌طور همزمان مردان نیز به مصرف این دارو نیاز داشته باشند.
- در صورت بروز سر گیجه یا منگی با مصرف این دارو باید احتیاط نمود.
- در طول مصرف شکل واژینال این دارو ، به منظور پیشگیری از عفونت متقاطع ، عفونت مجدد یا رقیق شدن دوز دارو ، باید از مقاربت جنسی خودداری نمود.
عوارض قرص مترونیدازول
شايع‌ترين عوارض جانبی که می‌توانند هنگام مصرف قرص مترونيدازول رخ دهند عبارتند از:
- سردرد
- بی اشتهایی
- استفراغ
- اسهال
- سوزش سر دل
- گرفتگی شکمی
- یبوست
- طعم فلز مانند در دهان شما
- عفونت قارچی واژن
- ترشحات واژن
عوارض جدی مصرف قرص مترونیدازول
عوارض جدی زیر می‌تواند در هنگام مصرف قرص مترونیدازول رخ دهد. با وجود این ، همه‌ٔ این‌ها نادر هستند.
سرطان
قرص‌های مترونیدازول هشدار «جعبه سیاه» دارند که جدیدترین هشدار سازمان غذا و داروی آمریکاست. در مطالعات حیوانی انجام شده ، حیوانات مورد آزمایش ، بعد از یک دوره طولانی‌مدت مصرف دُز بالای مترونیدازول به سرطان مبتلا شدند. ممکن است استفاده از این دارو بر روی انسان هم دارای چنین عوارضی باشد.
انسفالوپاتی
در بعضی موارد ، قرص‌های مترونیدازول باعث ایجاد انسفالوپاتی (عملکرد غیرطبیعی مغز) می‌شود. علائم عبارتند از:
- عدم کنترل برروی عضلات حین حرکات ، مانند راه رفتن یا برداشتن اشیاء
- سرگیجه
- صحبت آهسته یا مبهم که به‌سادگی قابل فهم نیست
اگر هرکدام از این علائم را دارید ، سریع‌تر با پزشک خود تماس بگیرید. علائم انسفالوپاتی معمولا طی چند روز بعد از قطع مترونیدازول متوقف می‌شوند.
تشنج
اگر سابقهٔ تشنج داشته‌اید ، قبل از شروع مصرف قرص‌ها یا کپسول‌های مترونیدازول ، با پزشک خود مشورت کنید. او ممکن است داروهای دیگری را برای شما تجویز کند. در صورتی که با مصرف مترونیدازول بازهم دچار تشنج شدید ، فورا پزشک خود را در جریان بگذارید.
مننژیت
مننژیت التهاب غشاهای مغز و نخاع شماست. تورم حاصل از مننژیت می‌تواند سبب سردرد شدید ، تب ، و گرفتگی گردن شود. این علائم می‌تواند در عرض چند ساعت پس از مصرف دارو رخ دهد. مننژیت ، اگر به‌زودی درمان نشود می‌تواند خطرناک باشد. اگر هریک از این علائم را دارید ، بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید. خطر ابتلا به مننژیت پس از قطع درمان با مترونیدازول متوقف می‌شود.
نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی ناشی از آسیب‌دیدگی اعصاب شماست. به طور معمول ، علائم آن در دست‌ها و پاها رخ می‌دهد. که عبارتند از:
- احساس سوزن‌سوزن شدن
- احساس سوزش
- بی حسی
- تیرکشیدن
اگر هرکدام از این علائم را دارید ، پزشک خود را مطلع کنید. آسیب عصبی فعال می‌تواند منجر به ضعف عضلانی ، کند شدن عکس‌‌‌‌‌‌العمل‌ها یا از دست دادن تعادل و هماهنگی شود. پس از قطع مصرف مترونیدازول ، امکان ابتلا به نوروپاتی محیطی ممکن نیست.
واکنش آلرژیک شدید
اگر به مترونیدازول آلرژی دارید ، ممکن است به این علائم دچار شوید :
- مشکل تنفسی
- تورم زبان یا گلو
- کهیر
- جوش
گاهی اوقات واکنش‌های آلرژیک می‌توانند جدی باشند و به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارند. اگر هرکدام از این عوارض جانبی را دارید ، مصرف مترونیدازول را متوقف کنید و از پزشک خود مشورت بگیرید. اگر دچار مشکلات تنفسی شدید ، حتما با اورژانس تماس بگیرید.
سندرم استیونز – جانسون
- نشانه های آنفلوانزا مانند تب و خستگی
- جوش‌های قرمز دردناکی که گسترش می‌یابد
- ریزش پوست
سندرم استیونز – جانسون یک بیماری اورژانسی است. اگر علائم آنفولانزا دارید ، به پزشک مراجعه کنید. اگر جوش‌های قرمز دردناک روی پوست شما گسترش می‌یابند یا دچار ریزش پوست شده‌اید سریعا به اورژانس مراجعه کنید.
نوتروپنی
نوتروپنی (Neutropeni) شرایطی است که تعداد گلبول‌های سفید ضروری خون به نام نوتروفیل که وظیفه‌شان مبارزه با عفونت‌هاست در بدن شما پایین است. نوتروپنی شما را در معرض خطر بیشتر مبتلا شدن به عفونت‌های دیگر قرار می‌دهد. در صورت بروز عفونت جدید در هنگام مصرف مترونیدازول ، پزشک خود را بلافاصله درجریان بگذارید. پس از قطع مصرف قرص‌های مترونیدازول ، به نظر می‌رسد نوتروپنی بلافاصله از بین می‌رود.
عوارض ژل موضعی مترونیدازول
ژل موضعی ، برای درمان التهاب ناشی از بیماری روزاسه به‌کار می‌رود. در اثر روزاسه ، پوست صورت شما قرمز می‌شود و برآمدگی‌های کوچکی روی آن ظهور می‌کند. عوارض شایع‌تر که ممکن است با مصرف ژل موضعی مترونیدازول اتفاق بیفتد ، به‌طور کلی خفیف است. آنها ممکن است ظرف چند روز از بین بروند. اگر این عوارض بدتر شدند یا از بین نرفتند ، با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.
این عوارض می تواند شامل عفونت واژن و اثرات پوستی زیر باشد:
- سوزش و خارش
- تحریک
- خارش
- التهاب شدید
- خشکی
- قرمزی
- سرماخوردگی
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
- سردرد
عوارض ژل واژینال مترونیدازول
ژل واژینال راه درمان «واژینوز باکتریایی» است. این یک عفونت باکتریایی در مهبل اتفاق می‌افتد. عوارض شایع تری که می‌توانند با متابولیسم ژل واژینال مترونیدازول اتفاق بیفتند عموما خفیف هستند. آنها عبارتند از:
- عفونت قارچی واژینال
- خارش واژن
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- گرفتگی عضلات واژن در دوران قاعدگی زنان
اخطار
حتما به پزشک مراجعه کنید. مطلب خوانده شده تنها می‌تواند اطلاعات شما را در مورد این مشکلات بالا ببرد اما آنها را رفع نمی‌کند. اگر سؤالی در مورد اثرات جانبی مترونیدازول دارید ، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما می‌تواند به شما در درک تمامی اثرات مترونیدازول کمک کند.
